یائسگی یکی از مراحل طبیعی زندگی خانم‌ها به حساب می‌آید البته به شرطی که در سنین بالا اتفاق بیفتد و در سنین پایین‌تر، این مسئله می‌تواند با دردسرهایی چه از نظر جسمی و چه از نظر روانی همراه باشد. بسیاری از خانم‌ها با بروز یائسگی زودرس دچار نگرانی و تنش می‌شوند در حالی‌که با انتخاب یک پزشک خوب و ماهر می‎‌توان تا حدود زیادی این دوران را با مشکلات کمتری سپری کرد. نگرانی و ناراحتی درباره یائسگی زودس می‌تواند شرایط خانمی که دچار این مسئله شده را پیچیده‌تر کند. بنابراین آگاهی در این زمینه از اهمیت بالایی برخوردار است. «دکتر مریم گنجه»، متخصص زنان و زایمان، به نکات مهمی در رابطه با یائسگی زودرس می‌پردازد.  

  

سن یائسگی با توجه به شرایط و عوامل مختلف در هر فرد می‌تواند متفاوت باشد ولی به طور کلی، خانم‎‌ها در حدود سنین 45 تا 55 سالگی دچار یائسگی خواهند شد. یائسگی در واقع زمانی اتفاق می‌افتد که تخمدان‌ها تولید تخمک را متوقف می‌کنند در نتیجه سطح استروژن نیز پایین می‌آید. استروژن هورمونی است که در کنترل چرخه تولید مثل نقش دارد. زمانی که قاعدگی فرد دچار اختلال و بیش از 12 ماه قطع شود، در چنین شرایطی فرد دچار یائسگی شده است. البته در این زمینه بررسی‌های دقیق باید انجام شود که علت قطع قاعدگی به بیماری خاصی مرتبط نباشد. به طور کلی، علائم یائسگی پیش از قطع قاعدگی و از مدت‌ها قبل ‌می‌تواند بروز کند. هر عاملی که به تخمدان‌ها آسیب بزند یا تولید استروژن را متوقف کند، می‌تواند منجر به یائسگی زودرس شود. برای مثال، شیمی درمانی در سرطان یا برداشتن تخمدان‌ها بنا بر هر دلیل، باعث بروز یائسگی زودرس خواهد شد. 

  

معمولا یائسگی زودرس علائمی به همراه دارد. برای مثال، گاهی اختلالات قاعدگی و تغییرات زیاد در چرخه قاعدگی ممکن است ناشی از یائسگی زودرس باشد. البته سایر بیماری‌ها نیز ممکن است باعث بروز علائم مشابه شود در نتیجه تشخیص قطعی این مسئله توسط پزشک متخصص زنان امکان‌پذیر است. خونریزی‌های شدید، لکه بینی، دوره‎‌هایی که طولانی‌تر از حالت معمول می‌شوند یا مدت زمان طولانی بین دوره‌ها، مواردی هستند که نیاز به بررسی دارند. علاوه بر این، علائمی چون نوسانات خلقی، تغییر در احساسات یا میل جنسی، خشکی واژن، مشکلات خواب، گرگرفتگی، تعریق شبانه و بی‌اختیاری ادرار را نباید نادیده گرفت. 

  

چندین دلیل برای یائسگی زودرس عنوان شده است اما همچنان مواردی بدون دلیل مشخص نیز در بین افراد وجود دارد. ژنتیک، سبک زندگی، اختلالات کروموزومی، بیماری‌های خود ایمنی، صرع، چاقی و...، برخی از دلایل شناخته شده در بروز یائسگی زودرس محسوب می‌شوند. آن دسته از افرادی که در خانواده خود سابقه یائسگی زودرس دارند، بیش از سایر افراد مستعد ابتلا به این نوع یائسگی هستند اما باید توجه داشت که ژنتیک به تنهایی علت قطعی برای یائسگی زودرس نیست. 

  

 

سبک زندگی یکی از مواردی است که خانم‌ها باید توجه ویژه به آن داشته باشند. یک سبک زندگی سالم نه تنها از بروز یائسگی زودرس تا حدی پیشگیری می‌کند بلکه می‌تواند مانع از ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها نیز شود. یکی از عواملی که بر استروژن تاثیر می‌گذارد، دخانیات (سیگار و قلیان) است در نتیجه احتمال بروز زودهنگام یائسگی در افراد سیگاری بیش از سایر افراد می‌تواند باشد. برخی مطالعات نشان می‌دهد که افراد سیگاری ممکن است حدود یک تا دو سال زودتر از افراد غیر سیگاری دچار یائسگی شوند. یکی دیگر از مواردی که در یائسگی زودرس می‌تواند نقش داشته باشد، شاخص توده بدنی (BMI) است به گونه‌ای که زنان بسیار لاغر ذخایر استروژن کمتری دارند و این ذخایر زودتر از سایر خانم‌ها تخلیه می‌شود. در واقع محل ذخیره استروژن در بافت چربی است البته این بدین معنا نیست که افراد به چاقی گرایش پیدا کنند. برخی تحقیقات نشان می‌دهد که رژیم گیاه‌خواری، عدم تحرک یا نداشتن ورزش مداوم، قرار نگرفتن در معرض نور خورشید به میزان کافی، می‌تواند منجر به یائسگی زودرس شود. 

  

معمولا یائسگی بر اساس علائم آن و با در نظر گرفتن سن و رد بیماری‌های دیگر امکان‌پذیر است. با این حال پزشک متخصص زنان ممکن است آزمایش‌هایی را برای تشخیص قطعی در نظر بگیرد. هورمون استروژن یکی دیگر از مواردی است که برای یائسگی زودرس مدنظر قرار می‌گیرد چون کاهش این هورمون می‌تواند ناشی از یائسگی باشد. همچنین در کنار این موارد هورمون‌های اف.اس.اچ (FSH) و ال. اچ (LH) نیز بررسی خواهد شد. افزایش این هورمون‌ها نشان دهنده نزدیک بودن به یائسگی یا وقوع یائسگی است. در کنار این آزمایشات هورمونی، تی.اس.اچ (TSH) و آ.ام.اچ (AMH) که به آن آنتی ملورین هورمون نیز گفته می‌شود هم بررسی می‌شوند. آ.ام.اچ (AMH) در واقع تست بررسی میزان ذخیره تخمدان‌ها محسوب می‌شود و طبیعی است که با نزدیک شدن به سن یائسگی مقدار آن کم شود.  با استفاده از این آزمایش در کنار سایر آزمایش‌ها می‌توان وضعیت یائسگی فرد را از لحاظ نزدیک شدن به این دوره بررسی کرد. اختلال در هورمون تی.اس.اچ (TSH)، می‌تواند با بیماری‌های تیروئید مرتبط باشد. با توجه به اینکه علائم ناشی از این اختلال با علائم یائسگی شباهت دارد، باید حتما هورمون تیروئید بررسی شود. 

  

وقتی یائسگی برای خانمی به شکل زودرس اتفاق می‌افتد آن هم در سن غیرمعمول، کار چندانی برای توقف آن نمی‌توان انجام داد. اما مشاوره‌های روانشناسی و پزشکی می‌تواند در بهبود وضعیت سلامت روانی و جسمی فرد موثر باشد. ضمن اینکه با تشخیص زودهنگام ممکن است تا حدی بروز آن را تا به تاخیر انداخت. با توجه به اینکه یائسگی زودرس همانند یائسگی می‌تواند با مشکلاتی برای خانم‌ها همراه باشد ممکن است با نظر پزشک و با توجه به وضعیت، برای برخی از خانم‌ها هورمون درمانی انجام شود. البته همه خانم‌ها امکان انجام هورمون درمانی را ندارند و برای بعضی از خانم‌ها انجام این کار ممنوع است. 

برای مثال، افراد با فشار خون بالا، سابقه لخته شدن خون، تری گلیسیرید خون بالا، سابقه سکته مغزی، مبتلایان به بیماری‌های قلبی، بیماران کبدی یا مبتلایان به بیماری‌های کیسه صفرا بهتر است هورمون درمانی انجام ندهند. علاوه بر این، هورمون درمانی برای افراد با سابقه سرطان آندومتر یا سرطان سینه (پستان) مناسب نیست. همچنین به افراد دارای اعتیاد به الکل و سیگار یا افراد مبتلا به ام. اس (MS)، انجام هورمون درمانی توصیه نمی‌شود. 

  

کمک گرفتن از هورمون درمانی و بهره‌مندی از مزایای آن کاملا به شرایط فرد بستگی دارد و نمی‌توان برای همه یک نسخه پیچید. به طور کلی هورمون درمانی در افرادی که گزینه مناسب برای انجام این کار هستند، مزایایی دارد. برای مثال، کاهش خطر ابتلا به پوکی استخوان، بهبود خلق و خو، بهبود علائم گرگرفتگی، کاهش تعریق شبانه، بهبود خشکی واژن و ...، از مزایای انجام این کار است. 

  

گاهی برای بهبود شرایط خانم‌هایی که دچار یائسگی زودرس شده‌اند داروهای هورمونی توسط پزشک متخصص زنان به شکل پماد و برای مشکل خشکی واژن تجویز می‌شوند. بسیاری از خانم‌ها تصور می‌کنند که مصرف هورمون به این شکل می‌تواند مشکل ایجاد کند یا حتی خطر ابتلا به سرطان سینه را افزایش دهد در حالی‌که تحقیقات نشان می‌دهد این باور اشتباه است و مصرف پمادهای هورمونی به این شکل، نقشی در ابتلا به سرطان سینه ندارند و خانم‌ها نباید نگران باشند. با توجه به اینکه دوز به کار رفته در این پمادها پایین است و به شکل موضعی مصرف می‌شوند، خطری برای فرد ایجاد نخواهند کرد. 

  

 

داشتن یک رژیم غذایی سالم و ورزش منظم به کاهش علائم ناشی از یائسگی به ویژه یائسگی زودرس کمک می‌کند. ترک سیگار نیز یکی دیگر از مواردی است که به کاهش علائم کمک می‌کند. تامین ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز بدن بهتر است تا جای ممکن از منابع طبیعی غذایی باشد و در صورت تمایل به استفاده از مکمل‌ها، بهتر است این مسئله با نظر پزشک یا متخصص تغذیه انجام شود. 

  

آن دسته از خانم‌هایی که در خانواده خود سابقه یائسگی زودرس دارند بهتر است در سن مناسب باردار شوند یا تخمک‌ خود را فریز کنند. علاوه بر این، خانم‌های تحت شیمی درمانی که به تخمدان آن‌ها آسیب وارد می‌شود نیز باید تخمک خود را فریز کنند. چنانچه امکان بارداری از طریق تخمک خود فرد وجود نداشته باشد، روش‌هایی مثل تخمک اهدایی می‌تواند برای برخی خانم‌ها مفید باشد. در نهایت به سرپرستی گرفتن فرزند یکی از کارهای پسندیده در پیش‌روی خانم‌هایی است که به یائسگی زودرس به ویژه در سن پایین مبتلا شدند. 

روزنامه صبح ساحل