در تمام دموکراسی های جدید و جا افتاده، چیزی کمتر از نصف مردم به پارلمان اعتماد دارند. در وضعیت کمبود اعتماد به پارلمان، مردم ترجیح می دهند با قوانین خود زندگی کنند، نه قوانین مصوب پارلمان و این برای دموکراسی خطرناک است. بنابراین بسیاری از کشورها برای بهبود سرمایه اجتماعی پارلمان، برنامه ها و تدبیرهای ویژه و مضاعفی در نظر گرفته اند.سرمایه اجتماعی برای حفظ کارکردهای پارلمان و نهاد تقنین اهمیت دارد. زیرا مخاطب اصلی قوانین، مردم هستند و درصورتی که سرمایه اجتماعی پارلمان کاهش یابد، قوانین مصوب آن، مورد بی‌اعتنایی مردم قرار می‌گیرد. قوانین مصوب هر مجلس با شأنی از شئون زندگی مردم مرتبط است و در بسیاری از موارد مردم فراتر از مخاطب به عنوان همکار و ناظر قانون به حساب می آیند؛ لذا بدون جلب اعتماد مردم نمی‌توان اهداف سیاستگذار و قانونگذار را پیش برد. از این رو جلب اعتماد مردم یکی از مهمترین دغدغه های هر نهاد حاکمیتی و سیاسی است؛ زیرا بزرگترین سرمایه، در عصر انفجار اطلاعات، پول، زمین و حتی دانش نیست، بلکه معتمد بودن است.

     

در کشور ایران و برای مجلس شورای اسلامی، سرمایه اجتماعی به دلایل مختلفی اهمیت دارد. در دین مبین اسلام، مسئله توجه به مردم و آرا ایشان جایگاهی ویژه دارد. مأمور شدن پیامبراکرم (ص) به مشورت با مردم در قرآن کریم و دعوت حضرت علی (ع) از مردم برای امر به معروف و نهی از منکر حاکم از مهمترین مصادیق توجه به مردم در دین اسلام است. از این رو قرار گرفتن مجلس شورای اسلامی در موضع مشورت با مردم و در معرض امر به معروف و نهی از منکر ایشان، یک فریضه دینی به حساب می آید. تأکید رهبر انقلاب اسلامی نیز بر این است که باید به مردم اعتماد و براساس این اعتماد کشور را اداره کرد: «ما حرفمان با مردم برمبنای اعتماد متقابل است... مردم به این حقیر ضعیف اعتماد کردند، بنده هم به تک تک این ملت اعتماد دارم» امام خمینی (ره) هم به مردم اعتماد زیادی داشتند. رهبر معظم انقلاب اسلامی خاطره‌ای از امام خمینی (ره) نقل می کنند که نشان دهنده این اعتماد است «در آن زمان جریانی وجود داشت، که به ایشان گفتم در دنیا نسبت به این جریان علیه ما خیلی حرف است... امام (ره) در پاسخ من با لبخند رضایتی گفتند: بلی، اطلاع دارم؛ اما همه ملت ها با ما هستند»ازسوی دیگر، فضای پرچالش و درهم تنیده روابط اجتماعی و سیاسی در جهان و کشور ایران، جلب سرمایه اجتماعی برای مجلس شورای اسلامی دشوار است. جنگ روانی یکی از شیوه های مرسوم رقابت و جنگ در دنیای امروز است و هر اقدام مجلس شورای اسلامی به شدت زیر ذره بین رقیبان و مخالفان است و نمایندگان محترم با دشمنان و رقبای فراوانی مواجه هستند که تلاش می کنند با صدمه زدن به اعتماد مردم به مجلس، منافع خود را تأمین کنند. این منافع هرچه که باشد، درنهایت به سست شدن جایگاه مجلس در نظام حکمرانی کشور و ضعیف شدن سرمایه اجتماعی کل حاکمیت در نظام روابط جهانی می انجامد.

   

یکی از مهمترین چالش هایی که به سرمایه اجتماعی مجلس آسیب میزند، «جنگ شناختی» به خصوص در فضای مجازی است. در این زمینه می توان به هشتگ‌سازی ها اشاره کرد که فضای مجازی را علیه مجلس بسیج می کند. عامل دیگری که سرمایه اجتماعی مجلس شورای اسلامی را به مسئله ای مهم تبدیل کرده، افزایش روزافزون شایعه‌ها و اخبار منفی علیه مجلس است. هر اظهارنظر و فعالیت تک تک نمایندگان مجلس زیر ذره بین مردم و افکار عمومی است. 

مفاسد اقتصادی برخی مقامات، پیشبرد طرح های مهم در مجلس مانند طرح صیانت علیرغم مخالفت بخش قابل توجهی از جامعه، اختصاص برخی امتیازات مانند خودرو و مسکن و درمان به بخشی از نمایندگان مجلس و... موجب شده تا هر شایعه ای نیز درخصوص مجلس شورای اسلامی به ویژه در دوره یازدهم این مجلس در فضای عمومی جامعه به سرعت پخش شود و درنتیجه سرمایه اجتماعی مجلس را با کاهش مواجه کند.سرمایه اجتماعی را می توان دارای چهار عنصر و مؤلفه دانست: اعتماد، مشارکت، از خودگذشتگی و تعامل غیررسمی. برای ارتقای سرمایه اجتماعی مجلس شورای اسلامی لازم است که این چهار عنصر تقویت شوند. برای بهبود اعتماد مردم به پارلمان لازم است «شفافیت» افزایش یابد، «مبارزه با فساد» قاطعانه پیگیری شود، از «تنش و منازعات جناحی» در مجلس اجتناب شود و «کارآمدی» مجلس تقویت شود. افزایش حضور مردم در «انتخاب نمایندگان» و نیز »مشارکت دادن مردم در تصمیم سازی های مجلس» باعث افزایش سرمایه اجتماعی مجلس می شود. همچنین برای ارتقای سرمایه اجتماعی، باید تصویری از نمایندگان مجلس در ذهن مردم شکل بگیرد که افرادی از خود گذشته و بی توجه به منافع فردی هستند. به این منظور لازم است در رسانه ها »تعهد و وظیفه شناسی نمایندگان مجلس» بازنمایی شود. همچنین افکار عمومی نسبت به «کارشناسی پایه بودن طرحهای مجلس» قانع شود. درنهایت، «حفظ نقش نمادین نمایندگی« ضروری است و به این معناست که مردم احساس کنند مجلس، حرف آنها را میزند و خواسته های آنها را در برابر دولت و سایر بخشهای حاکمیت پیگیری میکند. حتی مهم است که مردم احساس کنند نهاد مجلس دارای استقلال، قدرت و شکوه است؛ زیرا این عظمت و جلال، از محترم و والا بودن مردم حکایت دارد. همچنین ارتباط ها و گفتگوهای نزدیک، غیررسمی و صمیمانه نمایندگان با مردم باعث افزایش سرمایه اجتماعی آنها می شود.

      

تمام تعریف ها از سرمایه اجتماعی به ارتباط میان افراد بازمیگردد. این موضوع اهمیت تعامل و گرم ماندن ارتباط ها برای حفظ سرمایه اجتماعی را نشان میدهد. کارآمدی نهادهای عمومی برای حفظ اعتماد کافی نیست. ارتباط‌های اجتماعی میان شهروندان و نهادهای عمومی در جلب و حفظ اعتماد نقش مهمی دارد. قوانین و ابزارهای قانونی برای برقراری ارتباط میان مردم و نمایندگان اهمیت دارد، اما از آن مهمتر، لزوم ایجاد تغییر فرهنگی به منظور تقویت روابط بین مردم و پارلمان است. برای حفظ و ارتقای سرمایه اجتماعی مجلس، لازم است نمایندگان، تعامل های غیررسمی با مردم را افزایش دهند. تعامل های غیررسمی به معنای همه تعامل ها و ارتباط هایی است که ناشی از الزام های اداری نیست و در چارچوب تشریفات رسمی صورت نمی گیرد. نکته ای که وجود دارد این است که شهروندان به دلیل اینکه نمایندگان به مشکلات شخصی آنها رسیدگی می کنند، تمایل زیادی دارند با نمایندگان ارتباط برقرار کنند. این فرصت مناسبی است که بتوان ارتباط های غیررسمی میان مردم و نمایندگان را افزایش داد.

    

موضوع اعتماد و سرمایه اجتماعی پیچیده است و عوامل مهمی در آن اثر دارد. مثال نابرابری در شرایط اقتصادی می تواند به افزایش بدبینی در میان اقشار ضعیف جامعه منجر شود. در نتیجه در کشورهایی که از نابرابری اقتصادی رنج می برند، سرمایه اجتماعی نهادهای حاکمیتی نیز ضعیف است. همچنین مطالعات کشورهای مختلف نشان میدهد که طول عمر یک نظام سیاسی، بر اعتماد عمومی اثر می گذارد. هرچه سابقه نظام سیاسی طولانی تر باشد، اعتماد بیشتری جلب می شود.  بنابراین انتظار این است که سرمایه اجتماعی پارلمان‌هایی که دموکراسی جا افتاده‌تری دارند، بیشتر باشد.

در مورد سنجش سرمایه اجتماعی مجلس شورای اسلامی، لازم است کار مستقل و دقیقی صورت گیرد. در غیاب این سنجش، به نظرسنجی مؤسسه «پیمایش جهانی ارزش ها» استناد می شود. این مؤسسه بهصورت مرتب داده ها در حوزه سرمایه اجتماعی را از سراسر جهان جمع آوری می کند. در تحلیل سال ،2021 اعتماد مردم ایران به مجلس شورای اسلامی نیز سنجیده شده است. براساس آمار این مقایسه جهانی، بیش از ۶۰ درصد مردم ایران به مجلس شورای اسلامی، اعتماد زیاد و خیلی زیاد دارند. این اعتماد نزدیک به دو برابر میانگین جهانی است. 34 درصد مردم ایران اعلام کرده اند

 که به مجلس کم اعتماد دارند و یا بی‌اعتمادند. در سطح جهانی، 59 درصد مردم دنیا به مجلس بی اعتماد یا کم اعتماد هستند. بنابراین تعداد افراد بی اعتماد یا کم اعتماد به مجلس نصف میانگین جهانی است. با توجه به این آمار به نظر می‌رسد که وضعیت سرمایه اجتماعی پارلمان ایران نسبت به سایر پارلمان های دنیا بدتر نیست، البته برای بهبود سرمایه اجتماعی مجلس شورای اسلامی لازم است تلاش ها ادامه پیدا کند.