دیدن باران در پاییز گذشته هم تبدیل به حسرتی تأسف‌بار برای نیمی از مردم ایران شد. کاهش بارندگی در پاییز شاید مسئله جدیدی نباشد، اما کم بارشی در پاییز سال گذشته بسیار چشمگیر بوده است. نقشه های هواشناسی حاکی از عدم تاثیر سامانه های موثر بارشی است. اقلیم‌شناسان با انتشار آمارها و نمودارهای مرکز پایش خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی کشور و مقایسه آماری بارش در تمام استان‌ها، از کاهش بارش در ۳۰ استان ایران نسبت به سال‌های قبل خبر می‌دهند. چشم‌ مردم و کشاورزان هم به طرح‌های مدیریت آب و بحران است؛ اما درحال حاضر جز صرفه‌جویی چیز دیگری پیشنهاد نمی‌شود و مسئولان بیشتر گزینه‌های روی میز برای مقابله با بحران آب را غیرموجه می‌خوانند. از خرید و واردات آب‌گرفته تا طرح بارورسازی ابرها که به نقل از معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا، تنها یک کار مطالعاتی بوده و تأثیر چندانی در میزان بارش کشور نداشته است. در این راستا به سراغ اداره کل هواشناسی استان هرمزگان رفتیم. این اداره  متشکل از یک مزکز پیش بینی، یک مرکز تحقیقات هواشناسی کاربردی و یک مرکز «دیده بانی و جو بالا» در بندرعباس است و بیش از هر مرکزی در استان به داده‌های مربوط به اقلیم منطقه و آب‌وهوا دسترسی دارد. در ادامه مرضیه سی سی پور، رئیس مرکز پیش بینی اداره کل هواشناسی استان هرمزگان به سؤالات ما پیرامون وضعیت بارشی سال جاری، سال زراعی و تغییرات اقلیمی استان پاسخ می‌دهد. 

 

استان هرمزگان از اواخر بهار و در فصل تابستان تحت تأثیر سامانه های موسمی قرار می گیرد. بارش‌های این سامانه از نوع رگباری و عمدتاً در مناطق مرتفع هرمزگان اتفاق می‌افتد. طبق پیش‌بینی‌های فصلی انجام‌شده، بارش‌های موسمی امسال در جنوب شرق کشور در حد نرمال تا کمی فراتر از نرمال انتظار می‌رود، بنابراین عمدتاً از نوع رگبارهای عصرگاهی در مناطقی چون بشاگرد، حاجی‌آباد، بستک و ارتفاعات بخش مرکزی پیش‌بینی می‌شود.

 

در سال زراعی ۱۴۰۰ تاکنون هیچ‌یک از استان‌های کشور باران پیش از مقدار نرمال را دریافت نکرده‌اند. بیشترین کم‌بارشی نسبت به دوره بلندمدت به ترتیب در استان‌های هرمزگان (۸۶-) سیستان و بلوچستان (۸۳-) و کرمان (۶۵-) درصد رخ‌داده است. میانگین بارش کشور از تیرماه تا مهرماه امسال کمتر از نرمال خواهد بود. بنابراین تا مهرماه انتظار هیچ سامانه بارشی مؤثری ازسمت غرب در استان هرمزگان نخواهیم داشت.طبق پیش بینی های انجام شده با توجه به نقشه های فعلی، نمایه های شاخص‌های دور پیوند که برای کنترل بارش‌های ایران است به نفع هرمزگان نیست و همان‌طور که پیش‌بینی می‌شود، متأسفانه شرایط خشک‌سالی همچنان ادامه‌دار خواهد بود.

 

اثرات تغییر اقلیم در ایران کاملاً مشهود است و در هرمزگان هم به‌وضوح شاهد تغییرات اقلیمی هستیم. کاهش قابل‌توجه بارش، افزایش محسوس دما و افزایش پدیده‌های گردوخاکی از نشانه‌های تغییر اقلیم در استان ماست. یکی از نشانه های ملموس تغییر اقلیم در استان هرمزگان، افزایش روند دمایی است؛ به‌طوری‌که بهار ۱۴۰۰، گرم‌ترین بهار استان هرمزگان طی ۳۰ سال گذشته بوده است. 

میانگین دمای فصل بهار استان هرمزگان ۴/۳۰ درجه سلسیوس است که در بهار ۱۴۰۰ با یک درجه افزایش به ۴/۳۱ درجه سلسیوس رسید. مطالعات آماری طی ۳ دهه گذشته (۱۴۰۰-۱۳۷۰) نشان‌دهنده افزایش دما در سه دهه اخیر است. به طوری که میانگین دمای فصل بهار در دهه هفتاد، ۹/۲۸ درجه سلسیوس، د دهه هشتاد، ۸/۲۹ درجه سلسیوس و در دهه نود به ۲/۳۰ درجه سلسیوس رسیده است.

 

طی ۳ سال گذشته بارش باران در استان فرازوفرودهای قابل‌توجهی داشته است. به طوری که سال ۹۷ بارش mm۱۶۴(در حد نرمال)، سال ۹۸ بارش mm۳۹۳ (فراتر از نرمال) و سال ۹۹ بارش mm۹۷(کمتر از نرمال) دریافت داشته است. بعد از سال ۷۴ با مجموع بارش mm۴۶۱، سال ۹۸ سال طلایی بارش هرمزگان با مجموع mm۳۹۳ است.

 

به طور کل میانگین بارش فصل بهار هرمزگان ۲۷٫۳mm است اما بر خلاف بهار 98 و 99 که بارش فراتر از نرمال داشتی، بهار ۱۴۰۰ با مجموعه 3/5 mm  یکی از کم‌بارش‌ترین بهار استان طی دهه اخیر بوده است. به طوری که بارش ناچیز بهار ۱۴۰۰ در مقایسه با دوره بلندمدت مشابه بیش از ۸۰ درصد (۶/۸۰-) افت داشته است.

 

بخش کشاورزی یکی از اصلی‌ترین بخش‌های متأثر از تغییرات اقلیمی است. شواهد داده‌های هواشناسی و نیز پیش‌بینی‌های بلندمدت صورت‌گرفته، نشان‌دهنده آن است که تغییر اقلیمی و خشک‌سالی ادامه دار خواهد بود. در صورت عدم تغییر نقشه‌های هواشناسی و ادامه شرایط موجود، همگان با تنش جدی در تأمین آب مواجه خواهیم بود. رسالت سازمان هواشناسی آگاه‌سازی مردم و مسئولین جهت حفظ وصیانت از منابع آبی موجود باتوجه‌به تداوم خشک‌سالی‌ها است؛ بنابراین در شرایط فعلی لزوم به‌کارگیری راهکارهای تطبیق با خشک‌سالی نه فقط در حوزه کشاورزی بلکه در تمامی ابعاد یک ضرورت ملی است و بایستی تغییرات اقلیمی و خشکسالی را جدی بگیریم. متخصصان حوزه کشاورزی می‌توانند با انتخاب استراتژی مناسب مقابله باکم آبی ازجمله تغییر الگوی کشت، تغییر روش‌های آبیاری، کشاورزان را در این زمینه یاری دهند.

 

باروری ابرها یک روش مصنوعی جهت تولید بارش است. طبق مصوبه هیئت‌وزیران سازمان هواشناسی کشور به‌عنوان مرجع بررسی طرح‌های تعدیل وضع آب‌وهوا و بارورسازی ابرها تعیین‌شده است. بارورسازی ابرها در مناطق مختلفی چون امریکا، فرانسه، استرالیا و اسپانیا تا حدودی با موفقیت انجام‌شده است. آنچه مشخص است این است که بهترین زمان بارورسازی ابرها زمانی خواهد بود که شاخص های بارش از جمله نوع ابر نیز شرایط مطلوبی داشته باشد؛ به زبان ساده «وقوع بارش» از هر نوع ابری ممکن نیست. از سویی دریافت بارش در این روش اگر با موفقیت صورت گیرد هر چند می تواند تا حدودی  برای مقابله با کم آبی کوتاه مدت پاسخ گو باشد اما قطعا جوابگوی مقابله با خشکسالی های درازمدت نخواهد بود.