همه افراد دوست دارند دندان‌های سفید و سالم داشته باشند اما بسیاری از افراد برای داشتن چنین دندان‌هایی تلاش چندانی نمی‌کنند. دندان‌ها مانند قسمت‌های دیگر بدن به مراقبت، رسیدگی و رعایت بهداشت نیاز دارند و بدون در نظر گرفتن این موارد، چندان نمی‌توان انتظار سالم ماندن آن‌ها را داشت. برای دانستن چند نکته مهم که در پیشگیری از پوسیدگی دندان اهمیت دارد، صحبت‌های «دکتر پوریا جانفروز‌زاده» ، دندانپزشک را بخوانید. 

 

همه افراد در دهان خود به شکل طبیعی، باکتری‌هایی به نام استرپتوکوک موتانس دارند. چنانچه مواد قندی در دهان وجود داشته باشد به همراه این باکتری‌ها روی دندان، تجمعی  به اسم پلاک ایجاد خواهد شد. قرارگیری قند در کنار این پلاک‌ها، با تجزیه قند توسط باکتری‌ها همراه است نتیجه اینکه اسید به وجود خواهد آمد. اسید ایجاد شده، باعث از بین رفتن ماده معدنی دندان می‌شود و در نهایت پوسیدگی به وجود می‌آید. از آن‌جایی که باکتری‌ها را در دهان نمی‌توان از بین برد برای پیشگیری از پوسیدگی، باید از مانع از ماندن مواد قندی روی دندان شد در نتیجه به رعایت بهداشت دهان و دندان باید توجه ویژه داشت.

  

همان‌طور که اشاره شد، مواد قندی یکی از مهم‌ترین عوامل پوسیدگی دندان به حساب می‌آیند به همین دلیل باید مصرف مواد قندی را در برنامه غذایی محدود کرد. علاوه بر مواد قندی، خوراکی‎‌هایی که حالت چسبنده دارند نیز در پوسیدگی دندان می‌توانند نقش داشته باشند. خوراکی‌های شیرین مثل شیرینی و شکلات، به تنهایی عامل پوسیدگی دندان محسوب نمی‌شوند و مواد نشاسته‌ای نیز در این میان نقش دارند.

 برای مثال، خوراکی‌هایی مثل پفک و چیپس نیز در صورت مصرف مداوم و عدم رعایت بهداشت، در پوسیدگی دندان نقش دارند. شاید برخی از افراد تصور کنند که مصرف قندهای پیچیده مثل قندهای ساده مشکلی ایجاد نمی‌کند در حالی‌که این باور اشتباه است. قندهای پیچیده به قندهای ساده تبدیل می‌شوند، پس در پوسیدگی دندان نقش دارند. برای مثال، نان، برنج، خرما و...، دارای قندهای پیچیده‌اند.

 

دلایل پوسیدگی دندان به مصرف خوراکی‌های دارای قند محدود نمی‌شود و عوامل دیگری نیز وجود دارد. برای مثال، یکی دیگر از عواملی که ممکن است باعث بروز پوسیدگی دندان شود، میزان بزاق است. آن دسته از افرادی که با دهان باز می‌خوابند، موتورسواران یا افراد با محیط دهان خشک‌تر، بیش از سایر افراد مستعد پوسیدگی دندان هستند چون محیط دهان این دسته از افراد اسیدی خواهد شد. البته بزاق به تنهایی عامل پوسیدگی دندان نیست و جنس خود دندان نیز اهمیت دارد. بسیاری از افراد مشکل بزاق ندارند و به خوبی بهداشت دهان و دندان را رعایت می‌کنند اما به دلیل جنس دندان‌های‌شان دچار پوسیدگی می‌شوند. به غیر از موارد یاد شده، بارداری با تغییرات هورمونی می‌تواند با بروز پوسیدگی دندان همراه باشد. به همین دلیل خانم‌هایی که قصد بارداری دارند باید از قبل پوسیدگی‌های دندان‌هایشان درمان شود ضمن اینکه در حین بارداری معاینات دوره‌ای داشته باشند. چنانچه در زمان بارداری پوسیدگی ایجاد شود، به تشخیص دندانپزشک و بر اساس وضعیت خانم باردار ممکن است درمان صورت بگیرد که این کار با انجام تمهیداتی خاص انجام می‌شود.

  

برخی از افراد بر این باورند که شیر در پیشگیری از پوسیدگی دندان نقش دارد که این باور نادرست است. شیر تنها در استحکام استخوان و دندان نقش دارد که این مسئله هم بیشتر برای سنین رشد مطرح می‌شود. شیر دارای قندی به نام لاکتوز است به همین دلیل اگر بعد از مصرف آن دهان تمیز نشود، امکان پوسیدگی دندان وجود خواهد داشت. بر عکس شیر، استفاده از پنیر به دلیل ایجاد یک محیط قلیایی در دهان، تا حدی ممکن است به پیشگیری از پوسیدگی دندان کمک کند. 

  

بسیاری از افراد تصور می‌کنند که خمیردندان به تنهایی مانع از پوسیدگی دندان می‌شود اما این باور چندان درست نیست و خمیردندان یک عامل کمک کننده است و به تنهایی نقش چندانی در پوسیدگی از دندان ندارد. استفاده از نخ دندان و دهانشویه در کنار خمیردندان یا به عبارتی مسواک زدن صحیح، می‌تواند مانع از پوسیدگی دندان شود. مسواک زدن باید با یک خمیردندان حاوی فلوراید و به آرامی صورت بگیرد. مسواک زدن سریع، محکم و با مدت زمان کوتاه، نه تنها کمکی به پیشگیری از پوسیدگی نمی‌کند، بلکه ممکن است به دلیل فشار و سایش شدید، به دندان آسیب وارد کند. آن دسته از افرادی که نحوه صحیح مسواک زدن را نمی‌دانند، باید از دندانپزشک خود بخواهند به آن‌ها این کار را آموزش بدهد. افراد باید به این نکته توجه داشته باشند که استفاده از مقدار زیادی خمیردندان، باعث تاثیر بیشتر اثر آن نمی‌شود و مقدار کمی از خمیر دندان هم می‌تواند موثر باشد. باید به این نکته توجه داشت که از خمیردندان‌های سفید کننده به شکل دائمی استفاده نشود چون این دسته از خمیردندان‌ها حالت ساینده دارند و استفاده دائمی از آن‌ها، با زبر شدن سطح دندان همراه است که این مسئله در نهایت منجر به تجمع بیشتر رنگدانه‌های غذایی روی دندان خواهد شد. 

 

برخی از افراد تصور می‌کنند دندان‌های شیری مانند دندان‌های دائمی به مراقبت چندانی نیاز ندارند که این باور نادرست است. بیشترین شیوع پوسیدگی دندان در سنین پایین است و در سنین بالاتر، بیشتر بیماری‌های لثه در افراد دیده می‌شود. البته باید توجه داشت که پوسیدگی دندان در هر سنی می‌تواند اتفاق بیفتد. قبل از اینکه دندان‌ها رشد کنند (قبل از 6 ماهگی) ضرورتی برای تمیز کردن دهان وجود ندارد اما بعد از آن و با رویش دندان‌ها، باید لثه و دندان با دستمال مرطوب به آرامی تمیز شوند. تمیز کردن دندان با این روش، تا زمانی که نوزاد 2 تا 4 عدد دندان داشته باشد ادامه دارد. بعد از آن استفاده از خمیردندان فاقد فلوراید مخصوص کودکان (خمیردندان ژل)، باید استفاده شود. از حدود 6 ماهگی دو دندان در فک بالا و دو دندان در فک پایین در خواهد آمد و تا حدود دو سالگی، رویش دندان‌های شیری کامل خواهد شد. دندان‌های شیری از حدود 6 تا 12 سالگی شروع به افتادن می‌کنند و دندان‌های دائمی جایگزین آن‌ها خواهند شد. با توجه به اینکه دندان‌های شیری برای مدتی نسبتا طولانی باقی می‌مانند، رعایت بهداشت و رسیدگی به این دندان‌ها به کودک باید آموزش داده شود. عدم رسیدگی به این نوع دندان‌ها با پوسیدگی همراه است که می‌تواند به از دست دادن دندان منجر شود. از دست دادن دندان شیری زودتر از زمان طبیعی آن، باعث اختلال در صحبت و غذا خوردن خواهد شد. علاوه بر این، رویش نامنظم دندان‌های اصلی، دندان نهفته دائمی و اختلال در رشد فک، به دلیل کشیدن پیش از موعد دندان شیری ایجاد خواهد شد. 

  

بسیاری از افراد تصور می‌کنند تا زمان بروز درد، نباید به دندانپزشک مراجعه کنند، ضمن اینکه بر این باورند بین درد دندان و پوسیدگی ارتباط وجود دارد. اما باید توجه داشت که این باورها نادرست است و همیشه پوسیدگی دندان با درد همراه نیست. معمولا درد در شرایطی ایجاد می‌شود که عصب دندان درگیر شده باشد که تشخیص این مسئله نیز بر عهده دندانپزشک است. گاهی ظاهر دندان سالم به نظر می‌رسد اما پوسیدگی در بین دندان‌ها یا در جاهایی خارج از دید فرد وجود دارد. با توجه به موارد یاد شده، همه افراد باید هر 6 ماه یک‌بار یا حداکثر سالی یک‌بار به دندانپزشک مراجعه داشته باشند تا مشکلات دهان و دندان به ویژه پوسیدگی در مراحل اولیه تشخیص داده شود.